Fantastic! 2

Fantastic! 67 Όταν η Μαίρη Σέλλεϋ έγραψε το βιβλίο της Φρανκεν- στάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας δεν υπήρχε ο όρος επιστημονική φαντασία. Ο στόχος της ήταν να συγ- γράψει ένα ρομαντικό αφήγημα, μια ιστορία τρόμου, βασιζόμενη στα επιστημονικά δεδομένα της εποχής της, παντρεύοντάς τα με την υπερφίαλη φιλοδοξία ενός επιστήμονα να δημιουργήσει ζωή στο εργαστήριο. Το γυναικείο σώμα έχει το προνόμιο της δημιουργίας ζω- ής. Όμως η ανδροκεντρική επιστήμη οραματίζεται την παρέμβασή της και την κυριαρχία της πάνω στην ανα- παραγωγική διαδικασία. Στις μέρες η φιλοδοξία αυτή συσχετίζεται με την προσπάθεια κατασκευής τεχνητής μήτρας και την ολοκληρωτική αποσύνδεση του γυναι- κείου σώματος από την παραγωγή νέων γενεών. Αυτό που κληροδότησε η Σέλλεϋ στη λογοτεχνία του φανταστικού είναι ο χαρακτήρας του «τρελού» επι- στήμονα που σφετερίζεται τη θεϊκή δύναμη της δημι- ουργίας πλασμάτων. Το ανώνυμο πλάσμα καταστρέφει τον επιστήμονα όχι γιατί το δημιούργησε αλλά γιατί το απέρριψε ως μη αποδεκτή μορφή ζωής. Στη δεκαετία του 1950 στις ΗΠΑ κυριαρχούσε ένα τεχνοφοβικό συναίσθημα βασισμένο σε χαρακτήρες ρομπότ-δολοφόνους εμπνευσμένους από τη γοτθι- κή λογοτεχνία. Ο Ασίμωφ θέλησε να προωθήσει μια ουτοπική εικόνα των τεχνουργημάτων. Ο στόχος του ήταν να απαλλάξει τα ρομπότ από το «σύνδρομο του Φρανκενστάιν», όπως ο ίδιος το ονόμασε. Δηλαδή να δείξει ότι τα ρομπότ δεν είναι εχθρικά πλάσματα προς τους δημιουργούς τους. Δεν είναι τέρατα που δολοφο- νούν. Γι’ αυτό άλλωστε επινόησε και τους φανταστι- κούς Τρεις Νόμους της Ρομποτικής. Αν και τα τελευ- ταία χρόνια η ρομποτική επιστήμη έχει κατασκευάσει διάφορα ανθρωπόμορφα ρομπότ, δεν έχει φτάσει στο σημείο να δώσει την αυτοσυνείδηση και ευστροφία που χαρακτηρίζουν τους ρομποτικούς χαρακτήρες του Ασίμωφ. Το ερώτημα σήμερα για τη ρομποτική είναι αν η συνειδητότητα των μηχανών είναι εφικτή. Για ένα συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας, το καυτό ζήτημα είναι αν τα ρομπότ/μηχανές με επίγνωση της ύπαρξής τους είναι απαραίτητη και θεμιτή εξέλιξη. Δε νομίζω ότι θα ζήσουμε ταξίδια στο χρόνο, ούτε θα μεταφερθούν στο διάστημα εκατομμύρια πολίτες για να λυθεί το πρόβλημα του υπερπληθυσμού. Όπως φαί- νεται και από τα πρόσφατα παραδείγματα, ένα ταξίδι εκτός της Γης είναι πολυέξοδο. Είναι μόνο για την ελίτ των εκατομμυριούχων. Ούτε υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για τη διαβίωσή μας σε άλλους πλανήτες. Οι φιλοδοξίες για αποικισμό του διαστήματος και για διαστημικό τουρισμό υπάρχουν, αλλά δεν αποτελούν λύσεις στα προβλήματα που ταλανίζουν σήμερα τον απλό άνθρωπο. Ευτυχώς ο ανθρώπινος νους έχει προι- κιστεί με την ιδιότητα της δημιουργικής φαντασίας και έτσι μπορούμε να φανταζόμαστε πολύ διαφορετικούς κόσμους από αυτόν που βιώνουμε. Όμως η δόμηση της πραγματικότητας και της καθημερινής ζωής είναι ζήτη- μα πολιτικό, οικονομικό, και ηθικό. ΟΙ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΠΑΣΤΟΥΡΜΑΤΖΗ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 1. «Η Επιστημονική Φαντασία στην Ελλάδα: Μια Λογοτεχνία Δεσμώτης» , στο: Ελληνισμός και ΗΠΑ: Θέσεις και Αντιθέσεις . Επιμ. Σάββας Πατσαλίδης. Θεσσαλονίκη: Ελληνική Εταιρεία Αμερικανικών Σπουδών, 1994. 107-123. 2. «Μελλοντικά Οράματα Πολιτισμού: Δημιουργώντας ένα διαφορετικό κόσμο» , στο: Γυναίκες, Δημιουργοί Πολιτισμού . Θεσσαλονίκη: Ελληνική Εταιρεία Αμερικανικών Σπουδών, 1997. 41-58. 3. «Ταξίδια στο Διάστημα» , στο: Ανιχνεύσεις: Το Περιοδικό της Σύγχρονης Αναζήτησης 27 (Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1998): 100-103. 4. «Η Σχέση της Μηχανής και Ανθρώπου στην Ελληνική Επιστημονική Φαντασία» , στο: Πρακτικά Ημερίδας για την Ελληνική Επιστημονική Φαντασία . Επιμ. Α. Τζάννου και Λ. Ζαΐμη. Ιωάννινα: Ζωσιμαία Δημόσια Kεντρική Βιβλιοθήκη Ιωαννίνων, 1999. 102-124. 5. «Ο Καουμπόϊ του Κυβερνοχώρου: Ένας Νέος Ήρωας για μια Νέα Εποχή» , στο: Ιστορίες και (Μυθ)ιστορίες: Made in U.S.A . Επιμ. Σάββας Πατσαλίδης και Γιούλη Θεοδοσιάδου. Θεσσαλονίκη: Ελληνική Εταιρεία Αμερικανικών Σπουδών, 2000. 195-219. 6. «Μελόδραμα και Προπαγάνδα στην ταινία Επιστημονικής Φαντασίας Μέρα Ανεξαρτησίας» , στο: Μελόδραμα: Ειδολογικοί και Ιδεολογικοί Μετασχηματισμοί . Επιμ. Σάββας Πατσαλίδης και Αναστασία Νικολοπούλου. Θεσσαλονίκη: University Studio Press, 2001. 473-513. 7. «Φεμινιστική Επιστημονική Φαντασία» , στο: Η Λογοτεχνία Σήμερα: Όψεις, Αναθεωρήσεις, Προοπτικές . Επιμ. Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2004. 697- 704. 8. «Φουτουριστικά Οράματα της Βιολογικής Μηχανής» , στο: Η Παραγωγή του Κοινωνικού Σώματος . Επιμ. Μάρθα Μιχαηλίδου και Αλεξάνδρα Χαλκιά. Δίνη: Φεμινιστικό Περιοδικό και Κατάρτι, 2005. 141-170. 9. «Superman και Wonder Woman: Ιδεολογία και Φύλο στα Αμερικανικά Κόμικς» , στο: Θέα από Ψηλά: Φαντασία και Αφήγηση στα Κόμικς . Επιμ. Αβραάμ Κάουα και Εύη Σαμπανίκου. Αθήνα: Ηλίβατον, 2010. 126-79. 10. «Μια πολιτική συζήτηση-εκμυστήρευση σε μορφή διηγήματος» , εισαγωγικό σημείωμα στο: Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης, Η Μηχανή του Κατεστημένου . Αθήνα: Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2010. 11-21. 11. «Octavia E. Butler: Η Πρώτη Μαύρη Συγγραφέας Ε.Φ. στις Η.Π.Α» , στο: Φανταστικά Χρονικά 16 (Χειμώνας 2010-11): 24-30. 12. «Joanna Russ (1937-2011): Η Εισβολή του Φεμινισμού στην Αμερικανική Επιστημονική Φαντασία» , στο: Φανταστικά Χρονικά 19 (Χειμώνας 2013-14): 29-34.