Fantastic! 2

για εφευρέσεις, ούτε για επιστημονικά και τεχνολογικά κατορθώματα. Ο στόχος τους ήταν κοινωνικοπολιτικός: προσπάθησαν να αντικρούσουν τα εδραιωμένα στερε- ότυπα, τα παραδοσιακά γυναίκεια μοντέλα, καθώς και να αναδείξουν προβληματικές αντιλήψεις στις σχέσεις μεταξύ των φύλων. Ο στοχασμός τους ήταν πάνω σε επίκαιρα κοινωνικά προβλήματα που ταλάνιζαν τη ζωή των γυναικών τη χρονική περίοδο που έγραφαν. Ήταν πνευματικά ανυψωτικό και ισχυρό το συναίσθημα να έχει μια γυναίκα συγγραφέας τη δυνατότητα να ακου- στεί η φωνή της, να παρουσιάσει το όραμά της για μια διαφορετική κοινωνία χωρίς καταπίεση και προκαθο- ρισμένους ρόλους, έστω και αν αυτό ήταν εφικτό μόνο στο διανοητικό επίπεδο. Γράφτηκαν φανταστικά σενά- ρια που παρουσίαζαν έναν κόσμο ολοκληρωτικά γυναι- κείο, με γυναικείους χαρακτήρες σε δυναμικούς ρόλους ή έναν ουτοπικό κόσμο δομημένο πάνω στην ελευθερία και την ισότητα, απαλλαγμένο από προαπαιτούμενα του κοινωνικού φύλου. Οι εκδοτικοί οίκοι και τα περιοδικά που ιδρυθήκαν από φεμινίστριες έδωσαν διέξοδο και έβγαλαν από την αφάνεια τη γυναικεία δημιουργική γραφή. Η φεμι- νιστική ακαδημαϊκή έρευνα έφερε στο φως ξεχασμένα κείμενα του φανταστικού γραμμένα από γυναίκες συγ- γραφείς και έτσι αναδύθηκε μια άγνωστη λογοτεχνική παράδοση, που έφερε την αναδιαμόρφωση του λογο- τεχνικού κανόνα του φανταστικού. Στις μέρες μας δεν μπορεί να αγνοήσει κανείς πια ούτε τα αφηγήματα των γυναικών που προβάλλουν μια παραδοσιακή ματιά ού- τε τα έργα των γυναικών με φεμινιστικά κίνητρα. Αν οι λευκές γυναίκες συγγραφείς του φανταστικού υπέστησαν την αφάνεια για δεκαετίες, τι να πουν και οι Αφρικανοαμερικανοί (άνδρες και γυναίκες) συγγραφείς, οι οποίοι ήταν αποκλεισμένοι από το εκδοτικό κατε- στημένο. Τα προβλήματα ήταν κοινά: αφάνεια, έλλειψη μαύρων χαρακτήρων και θεμάτων, αρνητικά στερεότυ- πα, ρατσιστικές αναπαραστάσεις, μη πρωταγωνιστικοί ρόλοι, εξωγήινη και μη ανθρώπινη ταυτότητα. Ο πρώ- τος Αφρικανοαμερικανός συγγραφέας που διαπέρασε το τείχος του λευκού γκέτο της επιστημονικής φαντα- σίας ήταν ο Samuel R. Delany. Άρχισε να δημοσιεύει το 1962 και, όπως ομολογεί κι ο ίδιος, παρά τα βραβεία που έλαβε, ήταν παράλληλα και δέκτης ρατσιστικών συμπεριφορών. Η πρώτη Αφρικανοαμερικανίδα συγ- γραφέας επιστημονικής φαντασίας, η Octavia E. Butler, μπήκε στο χώρο του φανταστικού το 1971 με ένα διή- γημα. Έκτοτε και μέχρι το θάνατό της το 2006 άφησε ανεξίτηλο το στίγμα της στην αμερικανική λογοτεχνία του φανταστικού. Με αυτούς τους δύο πρωτοπόρους μαύρους συγγραφείς ο κόσμος του φανταστικού απέ- κτησε χρώμα και διεύρυνε τα όριά του. Στις μέρες μας η λογοτεχνική παρουσία μη λευκών χαρακτήρων ή πρωταγωνιστών από διάφορες εθνικότητες συμβάλ- λει στην αναγνώριση της ύπαρξης ομάδων που έχουν χαρακτηριστεί ως μειονότητες και διαχρονικά έχουν υποστεί συγκαταβατική μεταχείριση, περιφρόνηση και απαξίωση. Δε χρειάζεται βέβαια να πούμε ότι από τη δεκαετία του 1980 και μετέπειτα ο αριθμός των Αφρικα- νοαμερικάνων συγγραφέων του φανταστικού έχει αυ- ξηθεί σημαντικά. Πλάθεται μια «μαύρη» ή «μη λευκή» παράδοση της φανταστικής λογοτεχνίας. Δε γνωρίζω όμως σε ποιο βαθμό οι Έλληνες και οι Ελληνίδες θα επέλεγαν να διαβάσουν ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας ή δυστοπίας το οποίο να έχει μαύρη πρωταγωνίστρια ή αποκλειστικά μαύρους ανθρώπινους χαρακτήρες και να διαπραγματεύεται ζητήματα που έχουν να κάνουν με το κοινωνικό φύλο, τη φυλή, την εθνικότητα, τις ταξικές διάφορες και τις κοινωνικές ανισότητες. Τέτοια ζητήματα ελκύουν κυρί- ως το αμερικανικό και βρετανικό αναγνωστικό κοινό, αφού αντικατοπτρίζουν βαθιές πληγές και διαχρονικά προβλήματα που βιώνουν οι πολίτες στη χώρα τους. Fantastic! 64 Η Αμερικανίδα ψυχολόγος Alice Sheldon έγραφε με το ψευδώνυμο James Tiptree Jr. και οι κριτικές ήταν διθυραμβικές. Όταν όμως αποκαλύφτηκε η αληθινή ταυτότητά της, δηλαδή ότι ήταν γυναίκα, τότε η κριτική εκτίμηση άλλαξε και γράφτηκε ότι το έργο της είχε υπερεκτιμηθεί.